کتاب دوستی

قرآن كريم برنامه‏ى زندگى و كتابى كاربردى در تمامى دانش‏هاست. اين نوشتار در پی آن است تا انگيزه‏اى براى استفاده‏ى بيش‏تر از قرآن كريم؛ به ويژه در مراكز علمى ايجاد نماید تا ديگر به آن تنها به عنوان كتاب قرائت و ثواب نگريسته نشود.

کتاب دوستی مشتمل بر بحث های زیر است:

فقط قرآن كريم، دانش تفأل با قرآن كريم، دانش استخاره با قرآن كريم، دانش ذكر، ذكر شگرف، كشف قوانين تجربى از قرآن كريم، دانش «صوت‏شناسى»، قرآن كريم و فقه‏پژوهى روشمند، دانش تغذيه، روان‏شناسى در قرآن كريم، علوم سياسى در نظرگاه قرآن كريم، مغيبات قرآن كريم، كشف قوانين مربوط به دنيا، بهره‏ورى از حيوانات، محالات ممكن، اهتمام به ساختار بلاغى نگارش، زبان دقيق قرآن كريم در استخدام واژگان، عربى روشن، كتاب تمامى دانش‏ها، حوادث تاريخى، شناسنامه‏ى شهيدان كربلا، دوستان و دشمنان آخر زمانى اسلام، صراط مستقيم، معنوى‏ترين آيه‏ى دوستى، اهميت سلام، رابطه‏ى عاشقانه خداوند با رسول اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله، تكرار در آيات، خباثت قوم لوط، سوره لقمان؛ منشور ديانت، فرشتگان كارپرداز، سرعت عمل در قرائت آيات عذاب، مبارزه تبليغاتى بر عليه قرآن كريم، تحدى و مبارزطلبى، تأمل در چيدمان آيات، حجيت قرآن كريم، زنده بودن طرح مباهله، حمل وزر؛ پى‏آمد دورى از قرآن كريم، تحليل يكى از آيات علمى و فلسفى.

نخستين كتابى كه در دوره‏ى كودكى خوانده‏ام قرآن كريم است. قرآن كريم نخستين مونس من در ناسوت بوده است. در اين دنيا بيش از همه‏ى كتاب‏ها، قرآن خوانده‏ام. براى همين در عمر شصت ساله‏ى خود بيش از پنجاه قرآن خريده‏ام. اندكى از يافته‏هاى خود را كه در اين مدت داشته‏ام در كتاب حاضر آورده‏ام. خواننده‏ى محترم در اين كتاب خُرد، مطالبى را پيش رو خواهد داشت كه در هيچ كتاب تفسيرى يا كتابى كه مربوط به علوم قرآنى باشد نخواهد يافت. نكته‏هاى تازه‏اى از قرآن كريم كه مرهون تلاش يا زحمت نگارنده نيست، بلكه از دانش‏هاى اعطايى و دهشى قرآن كريم است كه به لطف حق و دولت قرآن كريم بهره‏ى نگارنده شده است و مصلحت آن بود كه در اين زمان كه مراكز علمى و قرآنى، نسبت به اين علوم ضعف و فقر شديدى دارد، به دنياى علمى عرضه گردد. متأسفانه، مراكز علمى ما اعم از حوزوى و دانشگاهى نسبت به قرآن كريم بى مهرى بسيار داشته‏اند و هنوز قرآن كريم در غربت بيش از هزار ساله‏ى خود قرار دارد. در اين كه چه انگيزه‏هايى سبب شده است اين مراكز به قرآن كريم نزديك نشوند، بايد در جاى خود سخن گفت. دورى آنان از قرآن كريم به گونه‏اى است كه گاه حتى در ترجمه‏ى آيه‏اى مى‏مانند و قرآن كريم را از دور و مانند ضريحى زيارت مى‏كنند و مى‏بوسند، اما از محتواى آن كم‏ترين استفاده‏اى مى‏برند. سوگمندانه بايد گفت هنوز هم هستند بسيارى از بزرگان كه عقيده دارند قرآن كريم كتابى گنگ است كه ما آن را نمى‏فهميم و فهم قرآن كريم ويژه‏ى «من خوطب به» است، غافل از آن كه قرآن كريم براى تمامى بندگان نسخه‏ى زندگى و تكليف و كتاب كاربردى و هدايت است.

خدای تعالی در قرآن کریم می فرماید: «وَإِذَا قُرِئَ الْقُرْآَنُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَأَنْصِتُوا لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ».

ـ و چون قرآن خوانده شود گوش بدان فرا داريد و خاموش مانيد، اميد كه بر شما رحمت آيد.

بيان: صدا و صوت واقعيت و حقيقتى شگرف است كه هنوز بشر به حقيقت آن نرسيده و نتوانسته است آن را از انبياى الهى عليهم‏السلام بياموزد. صوتى و صدايى كه خوراك دل است.

با قرائت قرآن كريم، بدان گوش فرا دهيد و سخن مگوييد. يعنى اكنون بايد به روح و جان خويش خوراك مناسب آن را رسانيد و اين خوراك را با صداى ديگرى مياميزيد و هيچ مگوييد.

صوت و صدا كميت موج و هوا و جنبش تأليفى بازدم در آلت صوت است. صوت و صدا داراى نت‏هاى فراوانى است. اين نت‏ها كنار هم مى‏نشيند و مثل حروف الفبا كلماتى را تشكيل مى‏دهد كه به وسيله‏ى آن با هم سخن مى‏گوييم و منظور ما از «صوت‏شناسى» همين است. كسى كه دانش «صوت‏شناسى» دارد زبان ويژه‏ى قرآن كريم را كه زبانى مشترك ميان تمامى انسان‏هاست در مى‏يابد و به معانى آن بدون دانستن زبان عربى راه مى‏يابد؛ ولى اين كار بسيار دشوار است و مشقت خاص خود را دارد؛ اما اين كار شدنى و ممكن است و همت بالايى مى‏تواند آن را به دست آورد و آن را نظام‏مند سازد و به ديگران نيز آموزش دهد. البته قرآن كريم اين زبان را به اولياى خود اعطا مى‏نمايد. ما منتظريم تا در زمان نجات‏بخش بشريت؛ حضرت حجت (عجل اللّه‏ تعالى فرجه الشريف) ناگفته‏ها بيان شود. روزى كه فقيهان، فلسفيان، عارفان و هر دانشمندى و حتى بدان روزگار هرچه را كه مى‏دانسته‏اند بيان كرده‏اند و فكر بشرى به چيزى فراتر از آن نمى‏رسد؛ اما حضرت معارفى را به آنان آموزش مى‏دهد كه هيچ‏گاه آن را نشنيده و نديده‏اند. آن‏گاه كه امام زمان (عجل اللّه‏ تعالى فرجه الشريف) تشريف بياورند ابتداى كار و هنگام كشف رازهاى قرآن كريم است. در آن زمان است كه لوح، عرش، قلم، سماوات، عوالم مينا و ديگر معارف قرآن كريم بر بندگان نمايان مى‏شود و زبان قرآن كريم همانند زبان تمامى پديده‏ها حتى گياه و نبات و اجسام در اختيار بشر قرار مى‏گيرد و علم از مفهوم‏گرايى موجود در دنياى علمى و به‏ويژه در حوزه‏هاى علمى نجات مى‏يابد و پوشش مصداق و معنا به خود مى‏گيرد.

صوت ويژه‏ى انسان است. نگارنده در بحث زبان‏شناسى قرآن كريم يادآور شده كه صوت قرآن، صوت ويژه‏اى است و زبان در آن دخالت كلى ندارد و چنين نيست كه صوت و زبان موسيقياى آن نيز عربى باشد. زبان قرآن، زبان فطرت است و حتى حيوانات نيز از اين زبان بيگانه نيستند، از اين رو در بحث تفسير قرآن كريم آورده‏ايم كه براى فهم معانى آهنگين قرآن كريم، نياز به دانستن زبان عربى نيست و كسى كه از دانش صوت و صداشناسى و نواى طبيعت آگاه باشد مى‏تواند بفهمد كه قرآن كريم چه مى‏گويد؛ هرچند عربى را نيز نداند. بله، قرآن كريم را مى‏توان به فارسى يا عربى تفسير كرد و متأسفانه كارهاى انجام شده در رابطه با قرآن كريم ترجمه‏وارهايى نه‏چندان كامل است و نه تفسير، و افسوس كه در تفسيرها بيش‏تر به ذكر تصريف و نكته‏هاى نحوى و شناساندن مبتدا و خبر و يادكرد از چندين روايت كه تحليلى از آن ارايه نشده است بسنده مى‏شود.

قرآن كريم به قرائت خود از اين رو توصيه‏ى بسيار دارد كه مسير شناخت صوت از قرائت آن مى‏گذرد و كسى كه بتواند با قرائت قرآن كريم أنس گيرد، رفته رفته به صوت‏شناسى رو مى‏آورد و از گذرگاه شناخت صوت، به شناخت معناى قرآن كريم راه مى‏يابد بدون آن كه نياز به دانستن زبان عربى و ادبيات آن داشته باشد. در واقع «صوت قرآن» يكى از زبان‏هاى تمامى پديده‏هاى هستى است كه تمامى آن‏ها از اين مسير مى‏توانند به معناى قرآن كريم آگاهى يابند. با شناخت ريتم و آهنگ كلمات و با نت‏شناسى صوت است كه مى‏توان به معناى اراده شده از واژگان پى برد. به‏طور مثال اگر آيه‏اى با كلمه‏ى «وإذ» شروع شده باشد، صوت همين كلمه مى‏گويد قرار است از برخى مشكلات كار سخن گفته شود. «يا»ى خطاب از پديدارى غفلت پرده بر مى‏دارد.

بايد توجه داشت صوت امرى مادى است؛ برخلاف معنا كه تجرد دارد، از اين رو نظام آموزش و پرورش و تعليم و تعلم بايد به سوى آموزش از راه صوت رو آورد و معناگرايى تجردى كه چيزى را براى كودك مجسم و جزيى نمى‏سازد را محور آموزش قرار ندهد، بلكه كودكان را بايد بيش‏تر با سيلاب‏ها و صداها آشنا نمود و كم‏تر از معانى گفت. البته تربيت فرهنگى جامعه را حوزه‏هاى علميّه بايد عهده‏دار شوند، نه آن كه ما سى سال از نظام آموزشى فرانسه يا آلمان تقليد نماييم و بعد از آن نظام آموزشى آمريكا را كامل‏تر بدانيم؛ در حالى كه تفاوت و تقابل فرهنگى ما چنين فضا و استعدادى را ندارد و در درازمدت زيان‏بار و خطرناك مى‏باشد.

احاطه بر دانش «صوت‏شناسى» نيازمند داشتن پيش‏زمينه‏هايى از دانش رياضى، موسيقى و شناخت نت‏ها و آشنايى با زبان حيوانات مى‏باشد كه بايد از آن در مقام خود سخن گفت. به هر روى، سخن ما در اين «دوستى» اين است كه مى‏شود با قرآن كريم دوست شد؛ به گونه‏اى كه حتى بر زبان آن آشنايى يافت اما منظور از زبان، ادبيات عرب نيست، بلكه صوت ويژه‏ى قرآن كريم است كه بدون دخالت معناشناسى واژگان و قواعد ادبيات عرب، ما را به معنا سوق مى‏دهد.